Khu vực Đông Nam Á đang dần trở thành “ngôi sao đang lên” của lĩnh vực ô tô điện trong bối cảnh các hãng xe muốn giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc.
Nội dung chính
Trước tình hình phong tỏa do dịch Covid-19 và xung đột giữa Nga với Ukraine, các thị trường xe điện lớn ở Mỹ và châu Âu đang đối mặt với cuộc khủng hoảng chuỗi cung ứng toàn cầu.
Để giảm thiểu sự phụ thuộc vào Trung Quốc, các thị trường này đang tìm cách đa dạng hóa các trung tâm sản xuất.
Đông Nam Á đã nổi lên như một lựa chọn đầy hứa hẹn do khả năng sản xuất dồi dào và trữ lượng niken đáng kể, đặc biệt là ở Indonesia. Sự thay đổi này được kỳ vọng sẽ mang lại độ tin cậy và ổn định cao hơn cho ngành công nghiệp xe điện.
Công ty nghiên cứu Mordor Intelligence ước tính thị trường xe điện ASEAN có giá trị ở mức gần 500 triệu đô la vào năm 2021 và dự đoán con số này sẽ tăng lên 2,7 tỷ đô la vào năm 2027.
Các nhà hoạch định chính sách trong khu vực đang đưa ra các biện pháp khuyến khích trên diện rộng để thúc đẩy việc sử dụng xe điện như một phần của các cam kết về khí hậu cũng như thu hút đầu tư vào lắp ráp xe và sản xuất phụ tùng.
Indonesia, nền kinh tế lớn nhất khu vực, đặt mục tiêu chỉ bán ô tô và xe máy điện vào năm 2050. Nước này đưa ra các ưu đãi về tài chính và phi tài chính cho cả nhà sản xuất ô tô điện và nhà sản xuất pin, bao gồm cả ưu đãi về thuế nhập khẩu.
Một quốc gia Đông Nam Á khác là Brunei cũng hướng tới 60% tổng doanh số bán xe hàng năm là xe điện vào năm 2035. Trong khi đó, Thái Lan đang miễn thuế cho nhiều mẫu xe điện, còn Malaysia muốn thiết lập 10.000 trạm sạc xe điện vào năm 2025.
Tại Việt Nam, chính phủ cũng có nhiều ưu đãi cho ô tô điện. Nghị định mới nêu rõ sẽ miễn lệ phí trước bạ đối với ô tô điện chạy pin đăng ký lần đầu trong vòng 3 năm kể từ ngày 15/1/2022.
Trong 2 năm tiếp theo, mức phí sẽ bằng một nửa so với ô tô chạy bằng xăng và dầu diesel có cùng cấu hình chỗ ngồi. Lệ phí trước bạ đối với xe đăng ký lần thứ hai sẽ là 2% và áp dụng như nhau đối với cả xe điện và xe động cơ đốt trong.
Tăng cường đầu tư bền vững
Ngoài những chính sách ưu đãi, những công ty lớn và công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực năng lượng và giao thông đang đầu tư vào sản xuất pin ô tô điện, cơ sở hạ tầng sạc và đội xe chạy điện (xe buýt, ô tô và xe máy) phù hợp với mục tiêu bền vững của công ty.
Ví dụ, công ty năng lượng quốc gia của Indonesia, Pertamina, không chỉ tham gia sản xuất pin xe điện mà còn cung cấp cơ sở hạ tầng để trao đổi pin.
Hơn 100 Trạm Năng lượng Xanh trên toàn quốc, do công ty con Patra Niaga điều hành, sẽ cung cấp dịch vụ sạc và đổi pin xe điện. Pertamina đã hợp tác với Grab Indonesia, công ty sở hữu hơn 8.500 xe điện, để phát triển hệ sinh thái xe điện tại quốc gia này.
Trong khi đó, một báo cáo từ Nikkei Asia cho biết một ứng dụng xuyên biên giới đã được ra mắt dưới sự hợp tác của công ty City Energy của Singapore và EV Connection của Malaysia để giúp người lái xe điện dễ dàng tìm thấy các trạm sạc ở cả hai quốc gia.
Tập đoàn năng lượng Shell cũng đang lắp đặt bộ sạc EV siêu nhanh dọc theo các đường cao tốc ở Malaysia, Singapore và Thái Lan.
Nhiều cuộc điều tra đã được tiến hành để đánh giá mức độ sẵn sàng của thị trường ASEAN trong việc chuyển đổi từ phương tiện chạy bằng nhiên liệu thông thường sang phương tiện chạy bằng điện.
Theo đánh giá chung, quá trình chuyển đổi dự kiến sẽ kéo dài do nhiên liệu hóa thạch hiện chiếm hơn 90% ngành giao thông vận tải trong khu vực.
Trong thời gian gần đây, một số lượng đáng kể các khoản đầu tư, trị giá hàng tỷ đô la, đã được rót vào nhiều khu vực ở Đông Nam Á liên quan đến xe điện. Điều này cho thấy tiềm năng phát triển to lớn, với hơn 600 triệu người tiêu dùng.
Nhà sản xuất ô tô Nhật Bản, Toyota đã tiết lộ ý định đầu tư 27,1 nghìn tỷ rupiah (tương đương 2,53 tỷ đô la Singapore) cho việc sản xuất xe điện ở Indonesia.
Mitsubishi Motors cũng đặt mục tiêu đầu tư vào Indonesia, với kế hoạch sản xuất xe hybrid và pin. Tổng vốn đầu tư dự kiến đưa vào Indonesia từ năm 2022 đến năm 2025 ước tính khoảng 667 triệu USD.
Một điểm nhấn khác là Vingroup, một trong những tập đoàn lớn nhất tại Việt Nam, đã giới thiệu dòng xe điện của riêng mình và đã tiếp thị thành công ở cả Hoa Kỳ và Châu Âu.
Thái Lan hiện đang cạnh tranh để trở thành trung tâm lắp ráp xe điện hàng đầu trong khu vực, trong khi Malaysia nỗ lực tận dụng lĩnh vực điện tử đang phát triển mạnh mẽ của mình để trở thành nhà cung cấp động cơ và linh kiện chính cho xe điện.
Các chuyên gia khẳng định rằng động lực chủ yếu của các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc khi chuyển hoạt động sản xuất sang các quốc gia Đông Nam Á là để tận dụng các khoản trợ cấp và ưu đãi thuế, đồng thời lách thuế nhập khẩu trong khu vực theo Hiệp định Khu vực mậu dịch Tự do ASEAN.
Theo nhận định của Kunat Tharaisuthi, nhà phân tích cấp cao về xe điện tại LMC Automotive, Thái Lan có tiềm năng nổi lên như một trung tâm sản xuất xe điện bên cạnh Trung Quốc, với mục đích phục vụ thị trường nội địa cũng như xuất khẩu sang các nước khác trong khu vực ASEAN hoặc sang Australia.
Theo số liệu thống kê gần đây nhất do LMC cung cấp, người ta nhận thấy rằng Thái Lan và Indonesia là những nhà cung cấp hàng đầu cho thị trường xe nội địa ở Đông Nam Á.
Cả hai quốc gia này đã bán được gần một triệu xe mỗi năm và đang tham gia vào một cuộc đua để giành vị trí dẫn đầu về doanh số.
Trong lĩnh vực xe điện, Indonesia, nơi có trữ lượng niken đáng kể - thành phần chính trong pin lithium - đã tận dụng nguồn tài nguyên này như một phương tiện thúc đẩy các nhà sản xuất xe điện, chẳng hạn như Tesla, sản xuất và lắp ráp ô tô của họ tại đất nước vạn đảo.
VinFast, nhà sản xuất xe điện Việt Nam, đã nổi lên như một hiện tượng ở Đông Nam Á. Công ty đã có những bước tiến đáng chú ý trong việc giới thiệu các mẫu xe động cơ đốt trong của mình tới thị trường trong nước và hiện đang nỗ lực thâm nhập thị trường Mỹ và Châu Âu bằng các mẫu ô tô điện.
Theo các chuyên gia từ tổ chức Giải pháp Phát triển Đông Nam Á (SEADS), VinFast đang định vị chiến lược của mình là cạnh tranh với các thương hiệu xe điện lớn và lâu đời của Trung Quốc thông qua hợp tác chiến lược với các đối tác không phải người Trung Quốc.
Kunat, một chuyên gia từ LMC, khẳng định rằng VinFast đang chấp nhận rủi ro khi mạo hiểm ra thị trường nước ngoài trước khi thiết lập sự hiện diện mạnh mẽ hơn tại thị trường ASEAN.
Ông cho rằng quyết định giới thiệu ô tô điện của VinFast tại Mỹ có thể là một nỗ lực để quảng bá và thiết lập uy tín thương hiệu trước khi mở rộng phạm vi hoạt động của họ ở Đông Nam Á.
Thúc đẩy các sáng kiến quốc gia và trong khu vực
Theo đánh giá do Trung tâm Năng lượng ASEAN thực hiện:
- Brunei, Indonesia, Singapore và Thái Lan đã thiết lập các mục tiêu cho việc triển khai xe điện.
- Campuchia, Indonesia, Malaysia, Philippines và Singapore đang thực hiện các biện pháp khuyến khích để đẩy nhanh việc áp dụng xe điện và khuyến khích đầu tư.
Để cắt giảm chi phí, Indonesia, Philippines và Thái Lan đang thúc đẩy sản xuất xe điện trong nước. Ngoài ra, báo cáo nhấn mạnh rằng VinFast, nhà sản xuất xe điện của Việt Nam, có thể đóng vai trò là chuẩn mực cho việc sản xuất xe điện trong nước.
Theo báo cáo ASEAN được công bố vào tháng 6 năm 2022, chuỗi cung ứng ô tô ở khu vực Đông Nam Á, bao gồm các nhà sản xuất ô tô nổi tiếng và các chính sách tạo thuận lợi thương mại như Hiệp định Đối tác Kinh tế Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP), đang biến khu vực này thành một trung tâm đầy hứa hẹn cho sản xuất xe điện.
Thách thức đối với khu vực Đông Nam Á
Các quốc gia gặp phải rất nhiều trở ngại cản trở việc áp dụng xe điện ở Đông Nam Á, bao gồm
- Cơ sở hạ tầng sạc công cộng không đầy đủ,
- Chi phí cao
- Lo ngại về an toàn, phạm vi lái xe hạn chế, vấn đề vận hành và bảo trì
- Nguồn cung điện không đáng tin cậy
Theo một cuộc khảo sát gần đây do công ty kiểm toán Deloitte thực hiện, người tiêu dùng trong khu vực ngày càng có xu hướng ưa chuộng xe điện. Điều này có thể là do một số yếu tố như chi phí nhiên liệu thấp hơn, mối lo ngại ngày càng tăng về biến đổi khí hậu và trải nghiệm lái xe tốt hơn.
Đáng chú ý, người tiêu dùng ở Singapore, Malaysia và Thái Lan đã thể hiện mức độ quan tâm cao nhất đối với vấn đề này.
Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là việc thiếu cơ sở hạ tầng sạc công cộng đầy đủ và những hạn chế về phạm vi lái xe đặt ra những thách thức đáng kể đối với việc sử dụng rộng rãi xe điện, đặc biệt là trong các hành trình dài, nơi dung lượng pin vẫn là một yếu tố quan trọng cần cân nhắc.
Hiện tại, doanh số bán xe điện chở khách ở Đông Nam Á chỉ chiếm 3% tổng doanh số toàn cầu. Hơn nữa, doanh số bán xe hai bánh tiếp tục thống trị thị trường xe hai bánh toàn cầu, chiếm khoảng 25% thị trường.
Ở hầu hết các quốc gia trong khu vực, xe hai bánh là phương tiện giao thông chính do hệ thống giao thông công cộng không đầy đủ và chi phí sở hữu phải chăng. Việt Nam là thị trường xe hai bánh lớn nhất Đông Nam Á, tiếp theo là Đài Loan, Indonesia, Thái Lan và Malaysia.
Năm 2022, các chuyên gia dự tính rằng xe hai bánh chiếm khoảng 80% tổng số phương tiện trong khu vực.
Đông Nam Á đứng thứ bảy toàn cầu về sản xuất ô tô, với sản lượng dự kiến là 3,7 triệu xe vào năm 2022. Thái Lan tự hào có năng lực sản xuất ô tô lớn nhất trong khu vực, tiếp theo là Indonesia, Malaysia và Việt Nam.
Các quốc gia này đang tận dụng các chính sách, ưu đãi thuế và trợ cấp mua hàng để thu hút đầu tư nước ngoài vào sản xuất pin và xe điện trong nước, cũng như thúc đẩy việc sử dụng xe điện.
Với sự gia tăng mức độ phổ biến của xe điện ở Đông Nam Á, dự kiến doanh số bán xe điện chở khách hàng năm trong khu vực sẽ tăng gấp ba lần vào năm 2030.
Giới chuyên gia dự đoán rằng nguồn cung từ khu vực ASEAN sẽ tăng gấp 10 lần vào năm 2030, cho thấy tốc độ tăng trưởng nhanh hơn đáng kể so với nhu cầu.
Điều này làm tăng triển vọng xuất khẩu quốc tế, mặc dù điều đó yêu cầu sự đầu tư bổ sung để có thể gia tăng sức cạnh tranh với các nhà sản xuất pin và xe điện Trung Quốc cũng như phương Tây.
Theo South East Asia Development Solutions (SEADS)
Quốc Bình
